Bài thơ Tiếng gà trưa Tác giả Xuân Quỳnh

Một trong những nữ thi sĩ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam là Xuân Quỳnh. Bài thơ Tiếng gà trưa của chị đã khơi gợi những tình cảm rất gần gũi trong cuộc sống: tình bà cháu, tình yêu quê hương, đất nước. Tác phẩm được học trong chương trình Ngữ văn lớp 7.

Ngày hôm nay, Thptlequydontranyenyenbai.edu.vn sẽ cung cấp tài liệu giới thiệu đôi nét về tác giả Xuân Quỳnh và bài thơ Tiếng gà trưa. Mời bạn đọc cùng tham khảo dưới đây.

Tiếng gà trưa

Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
“Cục… cục tác cục ta”
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ

Tiếng gà trưa
Ổ rơm hồng những trứng
Này con gà mái mơ
Khắp mình hoa đốm trắng
Này con gà mái vàng
Lông óng như màu nắng

Tiếng gà trưa
Có tiếng bà vẫn mắng
– Gà đẻ mà mày nhìn
Rồi sau này lang mặt!
Cháu về lấy gương soi
Lòng dại thơ lo lắng

Tiếng gà trưa
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Cho con gà mái ấp

Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi
Mong trời đừng sương muối
Để cuối năm bán gà
Cháu được quần áo mới

Ôi cái quần chéo go
Ống rộng dài quét đất
Cái áo cánh trúc bâu
Đi qua nghe sột soạt

*

Tiếng gà trưa
Mang bao nhiêu hạnh phúc
Đêm cháu về nằm mơ
Giấc ngủ hồng sắc trứng

Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi, cũng vì bà
Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ.

I. Đôi nét về tác giả Xuân Quỳnh

– Xuân Quỳnh sinh năm 1942 và mất năm 1988, tên đầy đủ là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh.

– Quê ở làng An Khê, ven thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

– Bà là một trong những nhà thơ nữ xuất sắc của Việt Nam, được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình yêu của Việt Nam.

– Thơ của Xuân Quỳnh thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị, trong sáng của đời sống gia đình và cuộc sống hàng ngày, biểu lộ những rung cảm và khát vọng của một trái tim phụ nữ chân thành, tha thiết và đằm thắm.

– Xuân Quỳnh được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật vào năm 2011.

– Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Các tập thơ: Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Lời ru trên mặt đất (1978), Chờ trăng (1981), Tự hát (1984). Trong đó có một số bài thơ đặc biệt nổi tiếng: Thuyền và biển, Sóng, Tiếng gà trưa, Thơ tình cuối mùa thu…
• Một số tác phẩm viết cho thiếu nhi: Mùa xuân trên cánh đồng (truyện thiếu nhi, 1981), Bầu trời trong quả trứng (thơ văn thiếu nhi, 1982)…

II. Giới thiệu về bài thơ Tiếng gà trưa

1. Hoàn cảnh sáng tác

• Tiếng gà trưa được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ.
• Bài thơ được in lần đầu trong tập thơ Hoa dọc chiến hào (1968) của Xuân Quỳnh.

2. Thể thơ

• Bài thơ được viết theo thể thơ ngũ ngôn (mỗi câu có 5 chữ).
• Vần được sử dụng linh hoạt.
• Hình ảnh chân thực, bình dị.

3. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “Nghe gọi về tuổi thơ”. Những rung cảm ban đầu của cháu khi nghe tiếng gà trưa.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Đi qua nghe sột soạt”. Tiếng gà trưa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ.
• Phần 3. Còn lại. Những suy tư của người cháu từ tiếng gà trưa.

4. Nhan đề

– Tiếng gà: là âm thanh quen thuộc thường nghe thấy ở mỗi làng quê Việt Nam.

– Tiếng gà trưa: là nguồn cảm hứng của tác giả.

=> Từ hình ảnh tiếng gà nhớ về người bà tần tảo, để rồi bộc lộ tình yêu với bà và lời khẳng định mục đích chiến đấu cao cả.

5. Nội dung

Tiếng gà trưa đã khơi gợi những kỉ niệm tuổi thơ và tình cảm bà cháu. Tình cảm gia đình đã làm cho tình cảm yêu nước trở nên sâu sắc.

6. Nghệ thuật

Thể thơ năm chữ diễn đạt tình cảm tự nhiên, sử dụng các biện pháp tu từ: nhân hóa, điệp ngữ, ẩn dụ…

III. Dàn ý phân tích bài thơ Tiếng gà trưa

(1) Mở bài

Dẫn dắt, giới thiệu về tác giả Xuân Quỳnh, bài thơ Tiếng gà trưa.

(2) Thân bài

a. Những rung cảm ban đầu của cháu khi nghe tiếng gà trưa

– Hoàn cảnh: Người cháu đang trên đường hành quân, dừng chân nghỉ ngơi tại một xóm nhỏ.

– Âm thanh: Tiếng gà “Cục… cục tác… cục ta”.

– Tâm trạng: Điệp từ “nghe” kết hợp với ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “xao động nắng trưa”, “bàn chân đã mỏi”, “trở về tuổi thơ” gợi sự bồi hồi, xúc động của nhân vật trữ tình.

=> Tiếng gà đã gợi lại những kỉ niệm tuổi thơ.

b. Tiếng gà trưa gợi về những kỉ niệm tuổi thơ

Kỉ niệm tuổi thơ bên người bà lần lượt hiện ra qua dòng hồi tưởng của người cháu:

– Hình ảnh “con gà mái mơ – mình hoa đốm trắng, con gà mái vàng – lông óng như màu nắng”: Hình ảnh quen thuộc, gần gũi ở nông thôn.

– Kỉ niệm xem trộm gà đẻ trứng bị bà mắng “Gà đẻ mà mày nhìn/Rồi sau này lang mặt” khiến đứa cháu lo lắng. Đó là những nỗi lo âu hồn nhiên rất con trẻ.

– Hình ảnh về người bà tần tảo, hy sinh:

• Bà khum soi trứng, chắt chiu từng quả để đem bán lấy tiền mua quần áo mới cho cháu.
• Mùa đông tới, trời trở lạnh, bà lại lo lắng đàn gà sẽ chết.

=> Tuổi thơ sống bên bà mặc dù nghèo khó, nhưng lại rất hạnh phúc khi luôn nhận được tình yêu thương, chăm sóc của bà.

c. Những suy tư của người cháu từ tiếng gà trưa

– Ý nghĩa của tiếng gà trưa: mang bao nhiêu hạnh phúc, kỉ niệm về người bà.

– Nghệ thuật điệp từ “vì”:

• “lòng yêu tổ quốc”: lòng yêu nước
• “xóm làng thân thuộc”: yêu quê hương
• “bà ơi cũng vì bà”: tình cảm gia đình

=> Mục đích chiến đấu cao cả, thiêng liêng của người chiến sĩ.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Tiếng gà trưa.