Al + HNO3 → Al(NO3)3 + NO2 + H2O

Al + HNO3 → Al(NO3)3 + NO2 + H2O là phản ứng oxi hóa khử, được Thptlequydontranyenyenbai.edu.vn biên soạn, phương trình này sẽ xuất hiện trong nội dung các bài học: Cân bằng phản ứng oxi hóa khử lớp 10, tính chất Hóa học của Al và tính chất hóa học HNO₃…. cũng như các dạng bài tập.

1. Phương trình phản ứng Al tác dụng HNO₃ đặc nóng

2. Điều kiện phản ứng Al tác dụng HNO₃

Không có

3. Cách tiến hành phản ứng cho Al tác dụng HNO₃

Cho Al (nhôm) tác dụng với axit HNO₃

4. Hiện tượng phản ứng cho Al tác dụng HNO₃

Chất rắn màu trắng của nhôm (Al) tan dần trong dung dịch axit HNO₃, xuất hiện khí nitơ đioxit (NO₂) có màu nâu đỏ.

5. Axit Nitric tác dụng với kim loại

Axit nitric tác dụng với kim loại trừ Au và Pt tạo muối và nhiều sản phẩm oxi hóa khác nhau như NO₂, NO, N₂O ,N₂, NH₄NO₃

Sản phẩm khử của N⁺⁵ sinh ra tùy thuộc vào độ mạnh yếu của kim loại và nồng độ của dung dịch axit, thông thường thì:

Dung dịch HNO₃ đặc tác dụng với kim loại → NO₂;

Dung dịch HNO₃ loãng tác dụng với kim loại khử yếu (như: Cu, Pb, Ag,..) → NO;

Dung dịch HNO₃ loãng tác dụng với kim loại mạnh (như: Al, Mg, Zn,…) thì N bị khử xuống mức

càng sâu → (N₂, N₂O, NH₄NO₃).

Cách phân biệt các khí sản phẩm sinh ra

N₂O là khí gây cười

N₂ không duy trì sự sống, sự cháy

NO₂ có màu nâu đỏ

NO khí không màu nhưng bị oxit hóa thành NO₂ màu nâu đỏ

NH₄NO₃ không sinh ra ở dạng khí, khi cho kiềm vào kim loại thấy có mùi khai amoniac NH3

NH₄NO₃ + NaOH → NaNO₃ + NH₃ + H₂O

6. Tính chất của nhôm

6.1.Tính chất vật lí của nhôm

• Nhôm là kim loại nhẹ (khối lượng riêng 2,7g/cm³).
• Màu trắng bạc, nóng chảy ở nhiệt độ không cao lắm (660^oC).
• Nhôm mềm, dễ kéo sợi và dễ dát mỏng.
• Nhôm dẫn điện và dẫn nhiệt tốt.

6.2. Nhận biết nhôm

Cho Al phản ứng với dung dịch NaOH (hoặc KOH). Hiện tượng quan sát được: Nhôm tan dần, sinh ra khí không màu.

2Al + 2NaOH + 2H₂O → 2NaAlO₂ + 3H₂↑

6.3. Tính chất hóa học của nhôm

• Tác dụng với oxi và một số phi kim.

4Al + 3O₂→ 2Al₂O₃

Ở điều kiện thường, nhôm phản ứng với oxi tạo thành lớp Al₂O₃ mỏng bền vững, lớp oxit này bảo vệ đồ vật bằng nhôm, không cho nhôm tác dụng oxi trong không khí, nước.

2Al + 3Cl₂ → 2AlCl₃

• Tác dụng với axit (HCl, H₂SO₄loãng,..)

2Al + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂

Chú ý: Nhôm không tác dụng với H₂SO₄, HNO₃đặc, nguội

• Tác dụng với axit có tính oxi hóa mạnh như HNO₃ hoặc H₂SO₄ đậm đặc

Al + 4HNO₃→ Al(NO₃)₃ + NO + 2H₂O

Al + 6HNO₃ → Al(NO₃)₃ + 3NO₂ + 3H₂O

2Al + 6H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O

• Tác dụng với dung dịch muối của kim loại yếu hơn.

AI + 3AgNO₃ → Al(NO₃)₃ + 3Ag

2Al + 3FeSO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 3Fe

• Tính chất hóa học riêng của nhôm.

Do lớp oxit nhôm bị hòa tan trong kiềm nên nhôm phản ứng với dung dịch kiềm.

2Al + 2H₂O + 2NaOH → 2NaAlO₂+ 3H₂↑

• Phản ứng nhiệt nhôm

Phản ứng nhiệt nhôm là phản ứng hóa học toả nhiệt trong đó nhôm là chất khử ở nhiệt độ cao.

Ví dụ nổi bật nhất là phản ứng nhiệt nhôm giữa oxit sắt III và nhôm:

Fe₂O₃+ 2Al → 2Fe + Al₂O₃

Một số phản ứng khác như:

3CuO+ 2Al → Al₂O₃ + 3Cu

8Al + 3Fe₃O₄ → 4Al₂O₃ + 9Fe

Cr₂O₃ + 2Al→ Al₂O₃ + 2Cr

7. Bài tập vận dụng liên quan

7.1. Bài tập trắc nghiệm online 

Để giúp củng cố kiến thức kĩ năng làm bài tập, mời các  ban tham gia làm bài tập trắc nghiệm trực tiếp đánh giá kết quả tại: Trắc nghiệm Al + HNO₃ → Al(NO₃)₃ + H₂O + NO₂

7.2. Bài tập luyện tập 

Câu 1. Tính chất hóa học của HNO₃

Cho 2,7 gam Al tan hoàn toàn trong dung dịch HNO₃ đậm đặc, sau phản ứng thu được V lít NO₂ (đktc, sản phẩm khử duy nhất). Giá trị của V là:

A. 6,72 lít

A. 2,24 lít

B. 3,36 lít

C. 4,48 lít

Câu 2. Nhận định nào sau đây không đúng về Al?

A. Al có tính khử mạnh nhưng yếu hơn Na và Mg.

B. Al thuộc chu kì 3, nhóm IIIA, ô số 13 trong bảng tuần hoàn.

C. Al dẫn điện, dẫn nhiệt tốt, tốt hơn các kim loại Ag và Cu.

D. Al dễ nhường 3 electron hoá trị nên thường có số oxi hoá +3 trong các hợp chất.

Câu 3. Trong các phát biểu sau:

(1) Ở nhiệt độ cao, Al khử được nhiều oxit kim loại như Fe₂O₃, Cr₂O₃,… thành kim loại tự do.

(2) Phản ứng của Al với oxit kim loại gọi là phản ứng nhiệt nhôm.

(3) Những đồ vật bằng nhôm bị hoà tan trong dung dịch kiềm dư NaOH, Ca(OH)₂,…

(4) Những axit H₂SO₄ đặc, nguội và HNO₃ đặc, nguội đã oxi hoá bề mặt kim loại Al tạo thành một màng oxit có tính trơ, làm cho Al thụ động.

Số phát biểu đúng là

A. 4.

B. 1.

C. 2.

D. 3.

Câu 4. Dãy chất nào sau đây đều có tính lưỡng tính?

A. ZnO, Ca(OH)₂, KHCO₃.

B. Al₂O₃, Al(OH)₃, KHCO₃.

C. Al₂O₃, Al(OH)₃, K₂CO₃.

D. ZnO, Zn(OH)₂, K₂CO₃.

Câu 5. Dãy chất nào tác dụng được với dung dịch H₂SO₄ (loãng) và NaOH?

A. Al, Al₂O₃, Na₂CO₃

B. Al₂O₃, Al, NaHCO₃

C. Al₂O₃, Al(OH)₃, CaCO₃

D. NaHCO₃, Al₂O₃, Fe₂O₃

Câu 6. Tính chất hóa học của nhôm

Nhôm bị thụ động trong dung dịch axit nào dưới đây?

A. Dung dịch H₂SO₄ loãng

B. Dung dịch HNO₃ đặc nguội

C. Dung dịch HNO₃ loãng

D. Dung dịch H₂SO₄ đậm đặc

Câu 7. Cho Al lần lượt vào các dung dịch: H₂SO₄ loãng, HNO₃(đậm đặc, to), Ba(OH)₂, HNO₃ loãng, H₂SO₄ đặc, thấy sinh ra khí B có tỉ khối so với O₂ nhỏ hơn 0,8. Số dung dịch có thể phù hợp là:

A. 2

B. 3

C. 4

D. 5

Câu 8. Để thu được Al₂O₃ từ hỗn hợp Al₂O₃ và Fe₂O₃ người ta lần lượt:

A. dùng khí H₂ ở nhiệt độ cao, dung dịch NaOH (dư)

B. dùng khí CO ở nhiệt độ cao, dung dịch HCl (dư)

C. dùng dung dịch NaOH (dư), dung dịch HCl (dư), dung dịch HCl (dư), rồi nung nóng.

D. dùng dung dịch NaOH (dư), khí CO₂dư, rồi nung nóng

Câu 9. Hòa tan hỗn hợp gồm 0,1 mol Al và 0,2 mol Zn bằng 500 ml dd HNO₃ vừa đủ, thu được dung dịch A và không thấy khí thoát ra. Cô cạn dung dịch A thu m gam muối.Giá trị của m:

A. 51,9 g

B. 66,1 g

C. 59,1 g

D. 61,6 g

Câu 10. Trong phòng thí nghiệm, dung dịch HNO₃ được điều chế từ những chất nào sau đây?

A. NaNO₂và H₂SO₄đặc

B. NaNO₃tinh thể và H₂SO₄đặc

C. NH₃và O₂

D. NaNO₃tinh thể và HCl đặc